2021

Hoewel Un monde bij momenten valse hoop wekt, zeker wanneer het spookbeeld van het personage Ana Torrent uit Spirit of the Beehive (Victor Erice, 1973) wordt opgeroepen, is de film uiteindelijk weinig meer dan de zoveelste “mokerslagfilm”, waarvan de zogenaamd ingenieuze insteek in wezen afgezaagd en verstikkend blijkt en het einde als enige doel heeft de toeschouwer een flinke klap te verkopen.

John Wilson is een documentairemaker en voormalig privédetective. Zijn idiosyncratische manier van verhalen vertellen navigeert door zijn eigen neuroses en vat tegelijkertijd de uitgestrekte essentie van New York en haar inwoners.  Wilson: “Zelfs in de meest nauwkeurige narratieve voorstellingen van New York City is er precies nog steeds iets dat ontbreekt. (...) De stad zelf biedt al de rijkste taferelen op de planeet. Het feit dat mensen het vervolgens verdunnen met kunstmatig spul is jammer. Ik wil zoveel mogelijk van New York filmen omdat dingen hier zo snel verdwijnen. Die impuls is nooit echt weggegaan.”

Previously, images were in the world. Today, it is the world that is swimming in an ocean of images. Our real, material and unique world; woven from and overflowing with real, immaterial, numbered (made of numbers), innumerable images. If one wants to observe contemporary cinema one must place it in the context of this exponentially rising quantitative and qualitative power of images, question the role it has played and still plays.

Vroeger bevonden beelden zich in de wereld. Vandaag is het de wereld die baadt in een zee van beelden. Onze werkelijke, materiële en unieke wereld; geweven en overlopend van werkelijke, immateriële, genummerde (uit getallen bestaande), ontelbare beelden. De hedendaagse cinema observeren dwingt ons ertoe hem in de context te plaatsen van de exponentieel stijgende kwantitatieve en kwalitatieve macht van beelden en ons af te vragen welke rol cinema hierin heeft gespeeld en nog steeds speelt.

Auparavant, les images étaient dans le monde. Aujourd’hui, c’est le monde qui baigne dans un océan d’images. Notre monde réel, matériel et unique ; tissé et débordé d’images réelles, immatérielles, nombrées (constituées de chiffres), innombrables. Observer le cinéma contemporain oblige à inscrire celui-ci dans le contexte de cette exponentielle montée en puissance quantitative et qualitative des images, à s’interroger sur le rôle qu’il y a joué et joue encore.

Décaméron électronique, La Loupe constitua l’une des plus généreuses, prodigues, désintéressées, efficaces des expériences collectives de cinéphilie, conduite au cours du premier enfermement pandémique généralisé. Pendant 17 mois (mars 2020-12 juillet 2021), La Loupe permit à des milliers de personnes de par le monde (jusqu’à 16 000) d’échanger fichiers de films non commercialisés, textes, idées, informations et suggestions dans un esprit de découverte effervescent. A l'occasion de son State of Cinema, Nicole Brenez ajoute en annexe cette proposition de Luc Vialle : « Bonsoir les loupistes, je vous propose en guise d’anniversaire de La loupe bien en retard un post sur le sexe, les sexualités et genres au cinéma ainsi que la représentation des hommes, des femmes et des Queers. »

A.I at War is not a war film as I have made them in the past. I’m not looking to film the battle so much as the symbol of destruction and devastation. For me, the apocalyptic atmosphere is a metaphor for our humanity today.

A.I. at War n’est pas un film de guerre comme j’ai pu en tourner. Je ne cherche pas tant à filmer la bataille que le symbole de la destruction et de la dévastation. Pour moi, l’atmosphère apocalyptique est une métaphore de notre humanité actuelle.

Forugh Farrokhzad has never made a film nor led a team before. But she transforms all of these constraints, of this collective and intimate suffering, into a blaze of intelligence, despair and love in the fire of which a unique visual poem has been forged.

In 2018, Wang Bing stayed in Ghent as an “Artist in Focus” in the context of the Courtisane film festival. In the margins of the festival, students and former students of the KASK School of Arts Ghent invited Wang Bing to talk about filmmaking and to cook noodle soup with dumplings together. The director kindly agreed. The conversation that followed was shaped and guided by film fragments shown in between the questions. (...) The following text is an edited transcription of a part of this conversation and deals with filmmaking from the position of the filmmaker.

In 2006, Michael Mann made his ninth film. Miami Vice, a dark fresco devoted to the lives of two undercover agents, depicts in violent detail the effects of the globalisation of crime and the collusion between politics and economics, indeed the absorption of one by the other. It is Mann at his artistic peak, occupying a privileged position in Hollywood: both respected by the “milieu” and a valued asset of the industry, he once again demonstrates his ability to bend the logic of the blockbuster (Miami Vice being puffed up as such) to a personal universe to the extent that we sometimes have the impression of a large-scale misappropriation of funds (the film cost more than $150 million) for the benefit of a radical work that does full justice to the formal and stylistic ambitions of its maker. 

In 2006 regisseert Michael Mann zijn negende film. Miami Vice, een duister fresco over het leven van twee undercoveragenten, geeft in gewelddadig detail de gevolgen weer van de mondialisering van de criminaliteit en de collusie tussen politiek en economie, of zelfs het opgaan van het ene in het andere. Mann is op dat moment op het toppunt van zijn artistieke kunnen en bekleedt een bevoorrechte positie in Hollywood: als gerespecteerd figuur in het “milieu” en vaste waarde binnen de industrie demonstreert hij eens te meer zijn vermogen om de logica van de blockbuster (en dat is hoe Miami Vice wordt aangeprezen) om te buigen tot een persoonlijk universum, zodat we soms zelfs de indruk krijgen dat het hier om een grootschalige verduistering van fondsen gaat (de film kostte meer dan 150 miljoen dollar) ten voordele van een radicaal werk dat geen enkele toegeving doet aan de vormelijke en stilistische ambities van zijn maker.

In juli 1943 noteert de propagandachef van de nationaal-socialistische partij Joseph Goebbels in zijn dagboek over de film Opfergang van Veit Harlan: “Buitengewoon goed uitgevoerd qua kleur. Jammer genoeg is het verhaal, zoals dat van Immensee, een beetje te zwaar aangezet. (...) Hij begeeft zich op een pad dat niet veel succes lijkt te beloven. Hij moet terug naar de realiteit gebracht worden.” Als er ooit iemand alle zin voor realiteit kwijt was, is het wel Goebbels, om nog maar te zwijgen over zijn vriend Hitler, maar hier had Goebbels een punt. Opfergang heeft inderdaad iets delirants en daar dragen de schwärmerische koren zeker toe bij.

The desert aesthetic in question recurs across Villeneuve's oeuvre, from Blade Runner to Arrival, but it ultimately refers to one of his main sources of inspiration: the ‘Dune’ series written by American science fiction author Frank Herbert, which began to dominate the American West Coast and then took the alternative book circuit by storm in the late 1970s. For years, the director dreamed of bringing Herbert to the big screen, with enough financial clout and logistical support – an arsenal only a major studio could offer him. In the autumn of 2021, after some obligatory COVID delays, the day came: a childhood dream come true.

De esthetiek van de woestijn dook al meermaals op in Villeneuves oeuvre, van Blade Runner tot Arrival, maar verwijst uiteindelijk naar een van zijn voornaamste inspiratiebronnen: de Dune-reeks van de Amerikaanse sciencefictionauteur Frank Herbert, die eind jaren zeventig eerst de Amerikaanse westkust en daarna het alternatieve boekencircuit begon te domineren. Al jaren droomde de regisseur ervan om Herbert te verfilmen met genoeg financiële slagkracht en logistieke ondersteuning – een arsenaal dat alleen een grote studio hem zou kunnen bieden. In het najaar van 2021, na de obligate COVID-vertragingen, was het zover: een jeugddroom ging in vervulling.

Het speelfilmdebuut van Vincent Meessen opent op de campus van de Universiteit van Nanterre, schijnbaar bezet door Godard. Het is een bricolage van de Brusselse kunstenaar-filmmaker. Hij lijmt buitenopnames van het schoolterrein en de naburige metrohalte aan interieurshots gemaakt in het plaatselijke Théâtre des Amandiers toen Godard er eind 2019 een tentoonstellingsparcours bouwde rond zijn meest recente film, Livre d’images. Een zwarte man met camera speelt min of meer voor gids. Met hem kijken we in verschillende ruimtes mee naar fragmenten uit verschillende onbenoemde filmwerken terwijl de Franse meester in al evenveel ongelabelde audiosnippers orakelt over le cinéma.

Bilder der Welt und Inschrift des Krieges is een sleutelwerk uit het oeuvre van Harun Farocki en werd oorspronkelijk opgestart als een project over de geschiedenis van de arbeid. Maar onvermijdelijk lijk je dan uit te komen bij oorlog. De film toont hoe beide geschiedenissen met elkaar zijn verstrengeld, elkaar voortstuwen en teren op dezelfde technologische vooruitgang.

De filmpraktijk is voor De Vroome zowel een alibi voor ontmoetingen als een levensmodus. Het is maar via de camera en de microfoon, via vormen, dat de wereld, een wereld, lijkt te ontstaan. In haar nieuwe film Globes bekijken we die wereld vanuit het standpunt van bijen. De Vroome: “In de kleuren van de raten zie je het landschap weerspiegeld. Iedere cel in de raat heeft een andere kleur, door de pollen van verschillende bloemen. De raat biedt een beeld van het landschap, van de wereld rondom. Dat is één manier van kijken die de bijen aanreiken. De film is een verzameling van visies op het landschap, de cultuur en de geschiedenis die samen een soort lappendeken vormen.”

Een van mijn favoriete stukken over een van mijn favoriete filmmakers heet simpelweg Jean-Luc Godard. De Amerikaanse schilder, filmcriticus en auteur Manny Farber schreef het in 1968. Ik las het ongeveer dertig jaar na datum in Negative Space, de bundeling van zijn beste stukken uit die periode. Sindsdien schiet me bij het bekijken van een film van JLG geregeld de slotzin van het artikel te binnen: “In short, no other film-maker has so consistently made me feel like a stupid ass.” (...) In bevlogen proza laat Farber zich schamper uit over Godards productieve sixties-output, die hij met stijgende ergernis merkbaar op de voet heeft gevolgd en maar wat graag haat. De spreekwoordelijke druppel die aanleiding geeft tot balansopmaak: La chinoise.

Just like last year, a coronavirus edition of Bologna’s unsurpassed Cinema Ritrovato festival took place this summer. The festival is unique for its broad focus on the history of film, showing new restorations and recent (re)discoveries rather than new films.

Net zoals vorig jaar vond deze zomer een corona-editie plaats van het onvolprezen Cinema Ritrovato-festival in Bologna, dat met zijn brede focus op de gehele filmgeschiedenis enig is in zijn soort. Niet zozeer nieuwe films worden er vertoond, als wel nieuwe restauraties en recente (her)ontdekkingen.

In slechts drie jaar tijd ontstond het gehele oeuvre van Jan Decorte (1950) als filmmaker. Hij regisseerde het televisiespel Nature morte (1976), de langspeelfilms Pierre (1976) en Hedda Gabler (1978), en de televisiefilm Gombrowicz: voorvallen, avonturen (1977). Na de voltooiing van deze films maakte Decorte geen films meer; hij had naar eigen zeggen genoeg van productionele rompslomp en filmcritici die zijn werk niet serieus wensten te nemen. (...) Ook de Poolse auteur Witold Gombrowicz (1904-1969), onderwerp van Decortes televisiefilm, kreeg amper bijval van binnen- en buitenlandse critici en werd geregeld gemakzuchtig aan de kant geschoven.

In the series ‘One Spectator Among Others’ Herman Asselberghs and Gerard-Jan Claes invite various passionate film lovers to elaborate on their viewing practice by email. Filmmakers, artists, critics, researchers, authors, programmers, cinemagoers, TV enthusiasts, Netflixers, YouTubers, torrent users... After the first instalment with Herman Asselberghs, we continue the series with Rebecca Jane Arthur, a Scottish visual artist, living in Brussels. She is co-founder of elephy, a production and distribution platform for film and media art based in Brussels.

In ‘Een kijker onder de anderen’ laten Herman Asselberghs en Gerard-Jan Claes via e-mail allerlei gepassioneerde filmliefhebbers uitvoerig aan het woord over hun kijkpraktijk. Filmmakers, kunstenaars, critici, onderzoekers, auteurs, programmatoren, bioscoopbezoekers, tv-fanaten, netflixers, youtubers, torrentgebruikers,… Na de eerste aflevering met Herman Asselberghs zetten we de reeks voort met Rebecca Jane Arthur, een Schotse beeldend kunstenares die in Brussel woont. Naast haar artistieke praktijk werkt Arthur als producent, schrijver, copy-editor en vertaler. Ze is ook medeoprichter van elephy, een productie- en distributieplatform voor film- en mediakunst gevestigd in Brussel.

In close-up verschijnen achtereenvolgens een penis en schaamhaar, borsten, en opwaartse benen. De eerste beelden uit dit aanstootgevende schimmenspel zijn vrij snel na elkaar gemonteerd. (...) Het ratelende geluid van het pornografische speelgoed roept associaties op met een filmprojector in overdrive. Zo opent Walerian Borowczyks Une collection particulière (1973) met een reflectie op het filmmedium en zijn voyeuristische genoegens.

Meer nog dan een vreemde film is Naked Lunch een film die mainstreamfilms vreemd maakt. Er komt immers iets bloot te liggen van de mechanismen die we als normaal beschouwen. We kunnen de parallel trekken met medici die het normale fysieke functioneren trachten te begrijpen door de afwijking, een ziekte, te onderzoeken.

Het nieuws passeerde bijna geruisloos: eind februari vroeg Filmmagie het faillissement aan, het oudste filmtijdschrift van het land legde finaal de boeken neer. (...) Drie weken geleden lanceerde het VAF een oproep voor projectsubsidies van 65 000 euro voor een opvolger van Filmmagie. Het tijdschrift moet focussen “op onafhankelijke filmkritiek met oog voor enerzijds kwaliteitsfilms met een culturele en maatschappelijke betekenis en anderzijds voor de ontwikkeling van filmcultuur in Vlaanderen en daarbuiten”. Daarbij moeten “achtergrond, kritiek en verdieping hand in hand gaan”. 

Met Le chantier des gosses (1970) verwezenlijkte autodidact Jean Harlez (1924) zijn grote droom om een langspeelfilm te maken in de Brusselse Marollenwijk. Met kinderen uit de buurt en een zelfgebouwde camera improviseerde Harlez er het verhaal van een stel straatjongens die hun stuk braakliggend speelterrein verdedigen tegen de landmeters en ondernemers die er een sociale woontoren komen neerpoten. Hoe deze “eerste Belgische neorealistische film” tot stand kwam en uiteindelijk ontvangen werd, leest als een even spectaculaire als schrijnende strijd. 

Ik kan nog zoveel regels afkondigen en (proberen te) handhaven, nooit kan of wil ik de gedachten van de student controleren. Uit het raam staren is een recht van elke leerling. De aula mag dan geen vensters hebben en de digitale verbinding met de buitenwereld mag dan tijdelijk zijn verbroken, niets verhindert de student (of bioscoopganger) te dagdromen, in gedachten boodschappenlijstjes op te stellen, creatieve projecten of amoureuze plannen te smeden, familiale, financiële, lichamelijke of mentale problemen te overpeinzen terwijl ik vooraan mijn best doe. Of terwijl de film zijn ding doet. Net zoals de film poog ook ik niets te bewijzen, niemand te overtuigen. Ik wil geen zieltjes maar aandacht winnen. Hier en nu. 

Herman Asselberghs is currently working on a long-term film project at the film department of the LUCA School of Arts, where he has been teaching for two decades. Through the realization of a film essay, he probes the relationship between attention and distraction in the film theatre and the classroom. Throughout the creation process, Sabzian reports on his accompanying reading and writing. On a regular basis, Asselberghs selects an existing text that interests him and that he himself provides with an accompanying text. In this second instalment, he probes possible overlaps between teaching and film-watching by means of Berichten uit een klas [Reports from a Classroom], Objectieve Melancholie [Objective Melancholy] and other key essays by the Belgian critic Dirk Lauwaert. He also reminisces about Lauwaert’s overlooked Filmparties.

Wij zien geen toekomst in een stiefmoederlijk beleid dat “scherpe” keuzes maakt, er is integendeel dringend nood aan zorgzame en correcte ondersteuning van alle bestaande initiatieven. Wij zijn van mening dat een voldragen en divers filmlandschap zich enkel blijvend kan manifesteren wanneer dat gepaard gaat met de ontwikkeling van een scherpzinnige en diepgaande filmkritiek. Red de filmcultuur, investeer in filmkritiek!

Godard doesn’t even consider turning Bardot into a character shattering the stereotypical image the mass media make of her. He presents Bardot as ‘Bardot’. He cites the phenomenon Bardot, uses it as a kind of ready-made, without irony. And because the mass media associate the name Bardot with ‘nudity,’ he promptly presents her naked. It is as if Godard is saying to the audience: “You came to watch a film with Bardot? Here she is in her entirety, totalement, naked like Urbino’s Venus.”

Godard denkt er niet aan om van Bardot een personage te maken dat het stereotype beeld dat de massamedia van haar ophangen, doorbreekt. Hij voert Bardot als ‘Bardot’ op. Hij citeert het fenomeen Bardot, gebruikt het als een soort readymade, zonder enige ironie. En aangezien in de massamedia de naam Bardot geassocieerd is met ‘bloot’, voert hij haar ook meteen bloot op. Het is alsof Godard tegen het publiek zegt: “Je komt naar een film met Bardot kijken? Hier heb je haar meteen helemaal, totalement, naakt als de Venus van Urbino.”